Οι ομιλίες Κατά Γρηγορά του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Καλλίστου Α , οι οποίες εκδίδονται για πρώτη φορά στον παρόντα τόμο, μας επιτρέπουν να ανασυνθέσουμε την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο Βυζάντιο περί τα μέσα του 14ου αιώνος και να κατανοήσουμε τις ιδεολογικές και θεολογικές ζυμώσεις που συντελούνταν την περίοδο εκείνη....
Με τη νέα αυτή έκδοση η "Στιγμή" παρουσιάζει συγκεντρωμένες δεκαπέντε εργασίες του Στυλιανού Αλεξίου σχετικές με τη βυζαντινή ποίηση σε δημώδη γλώσσα, οι οποίες βρίσκονταν ως τώρα σε τόμους περιοδικών, πρακτικά συνεδρίων της Ακαδημίας Αθηνών, και σε διάφορα τιμητικά αφιερώματα....
Το τρίτομο αυτό εγχειρίδιο μελετά τη λογοτεχνική παραγωγή κατά την χιλιετή περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά δεν περιλαμβάνει την θεολογική καθώς και τη δημώδη γραμματεία....
Η μετάβαση από τις αρχαίες λατρείες στον Χριστιανισμό κράτησε, όπως και κάθε εποχή κοινωνικών και πολιτιστικών αλλαγών, για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, τα όρια του οποίου είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια....
Τα όνειρα και τα οράματα ως διηγηματικές μονάδες που διανθίζουν έργα κάθε λογοτεχνικού είδους, έχουν ιδιαίτερη σημασία, επειδή μπορούν να συνδέουν τον κόσμο του ύπνου και των συμβόλων με αυτόν της εγρήγορσης και της πραγματικότητας....
Η συγκριτική αυτή μελέτη επιχειρεί να συμβάλει στην αναζήτηση της κατασκευής και του ποιητικού χαρακτήρα τόσο του μεσαιωνικού ελληνικού έπους του "Διγενή Ακρίτη" - διασκευή escorial - όσο και των ποντιακών δημοτικών τραγουδιών και κυρίως των ηρωικών....
Τα τέσσερα ποιήματα που εκδίδονται εδώ - συνδετικός κρίκος των οποίων είναι το όνομα "Πτωχοπρόδρομος" - είναι τα παλαιότερα της λεγόμενης "Βυζαντινής δημώδους γραμματείας"....
Στα μέσα του 11ου αιώνα ο κουροπαλάτης και μέγας δρουγγάριος της βίγλας Ιωάννης Σκυλίτζης επιλέγει με το κατ εξοχήν ιστορικό του έργο "Σύνοψη Ιστοριών" να επιστρέψει στον 9ο κυρίως και 10ο αιώνα, αποφεύγοντας να εμπλέξει τη γραφή του με την αυτοκρατορική αυλή της εποχής του, γεγονός που τον διαφοροποιεί αισθητά από τους σύγχρονούς του ιστορικούς συγγραφείς Μιχαήλ Ψελλό και Μιχαήλ Ατταλειάτη, αλλά και τους επόμενους του 12ου αιώνα....