Το μικρό τούτο βιβλίο περιέχει το κείμενο μιας ομιλίας που έγινε στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, στις 4 Νοεμβρίου 1986, και - με σημαντικές τροποποιήσεις - στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, στις 22 Μαρτίου 1989, με τίτλο "Ο νεοελληνικός κόσμος και το πρόβλημα της παράδοσης....
Όπου το ημερολόγιο που καταγράφει την ιστορία ενός έργου, από την ακαριαία του σύλληψη ως την ολοκλήρωσή του, μετά είκοσι έτη, γίνεται μυθιστόρημα με ήρωα το έργο -το κρυφό πρόσωπο του δημιουργού του- και, πίσω από εκείνο, την καλλιτεχνική δημιουργία....
Το δοκίμιο αυτό προσπαθεί να φωτίσει την καλλιτεχνική δημιουργία, στον λαϊκό πολιτισμό, μελετώντας το παράδειγμα του ελληνικού Καραγκιόζη: τη διαδικασία με την οποία τα λαϊκά στρώματα του τόπου μας μετάγγισαν σ αυτή την "ξενόφερτη" προφορική παράδοση τις δικές τους εμπειρίες και διαμόρφωσαν, σε μιαν ορισμένη ιστορική περίοδο, το δικό τους ομαδικό έργο....
Γραμμένο στα 1979, το βιβλίο αυτό δεν είναι μόνο μία μελέτη αναφοράς για τον στοχαστή Σεφέρη, η κοσμοθεωρία του οποίου αναπτύσσεται εδώ με τρόπο φωτεινό που διαλύει πολλές παρεξηγήσεις....
Ξεκινώντας από το ημερολόγιο του παρθενικού του ταξιδιού στη Νέα Υόρκη, ο Γιάννης Κιουρτσάκης περιγράφει το κράμα θάμβους και απορίας που κυριεύει έναν άνθρωπο ριζωμένο στην προνεωτερική παράδοση του τόπου του μπροστά σε τούτη την κοσμόπολη-"θριαμβικό κατόρθωμα" της νεωτερικότητας, αλλά και σύμβολο της περιπλάνησης στον ρευστό μετανεωτερικό μας κόσμο....
Το βιβλίο αυτό, καρπός της συνάντησης του συγγραφέα Γιάννη Κιουρτσάκη με τον κινηματογραφιστή Λάκη Παπαστάθη, είναι μια δοκιμή διαλόγου της λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο: μια κριτική εξερεύνηση όπου ο συγγραφέας, επιχειρώντας να φωτίσει το έργο του σκηνοθέτη με την προσωπική ανάγνωση των δυο πρώτων μεγάλου μήκους ταινιών του, αντλεί από αυτές την έμπνευση για να εμβαθύνει το δικό του έργο....
Έναν διάλογο με το πρόσφατο δοκίμιο του Λάκη Προγκίδη "Υπό τήν παπαδιαμαντικήν δρυν" ανοίγει εδώ ο Γιάννης Κιουρτσάκης, πιστεύοντας ότι, πέρα από τις όποιες αντιρρήσεις, μας κάνει να δούμε με νέο βλέμμα και τον Παπαδιαμάντη και την Ελλάδα και τον σημερινό μας κόσμο....
Ξεκινώντας την έκδοση επιλεγμένων κειμένων του, δημοσιευμένων από το 1976 ως σήμερα, ο Γιάννης Κιουρτσάκης ανακαλεί συγχρόνως σε τούτο το βιβλίο μια πνευματική πορεία μισού αιώνα και απορεί: Πώς ένα αστόπαιδο, βγαίνοντας από το πανεπιστήμιο που στάθηκε για εκείνο η Ευρώπη, ένιωσε την ανάγκη να σπουδάσει στο ταπεινό σχολειό του Καραγκιόζη! Και πόσα νέα πράγματα έμαθε εκεί! Πώς μέσα στη ναυαγισμένη επίσημη Ελλάδα, που έφερε τη χούντα του 1967, ανέπνεε πάντα ένας ζωντανός λαϊκός πολιτισμός....