Ευρωπαίοι φιλέλληνες και παρατηρητές κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 καθώς και ξένοι τεχνοκράτες, που δραστηριοποιούνται μετά τη σύσταση του ελληνικού βασιλείου, όλοι εκείνοι προσκομίζουν στην ιστορική έρευνα ένα τεράστιο πλούτο στοιχείων και πληροφοριών γύρω από την ελληνική πραγματικότητα και το λαό της....
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι την ιστορία του νέου ελληνισμού δεν την γνωρίζουμε ακόμη καλά, ιδίως τις αρχές της και την περίοδο της τουρκοκρατίας, μολονότι οι ερευνητές πληθύνονται τα τελευταία χρόνια, καθώς και οι συστηματικές εργασίες....
Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε μεσ από τα σπλάχνα ενός άλλου παλιότερου, δημοσιευμένου στα 1947, με το οποίο είχα προσπαθήσει να παρουσιάσω με απλό τρόπο την αδιάσπαστη ιστορία της Θεσσαλονίκης βασιζόμενος στα ως τότε πορίσματα της ιστορικής και αρχαιολογικής επιστήμης....
Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται συστηματικά, πως ανασυντάσσεται και οργανώνεται ο ελληνικός κόσμος μετά την Άλωση, από ποιες χώρες, από ποιες κοινωνικές τάξεις και στρώματα προέρχεται, πώς διαφοροποιείται και πώς συντίθεται βαθμιαία και διαμορφώνεται στην προεπαναστατική κοινωνία....
Σκοπός του συγγραφέα είναι να συνεξετάσει το ιταλικό και το ελληνικό εθνικό κίνημα, δύο φαινόμενα δηλαδή που ανήκουν σε μια ενιαία διαδικασία σχηματισμού εθνικών κρατών, μέσα από τις στενές ιδεολογικές και πολιτικές σχέσεις που ανέπτυξαν στα χρόνια 1859-1862, χρόνια κρίσιμα και για τις δυο χώρες....
Στον πρώτο τόμο της συγκομιδής πληροφοριών για την Ελλάδα του εθνικού ξεσηκωμού από εξωελληνικές πηγές αξιοποιούνται κείμενα κάθε λογής που αναφέρονται στην περίοδο 1821 - 1822....
Στα ξένα χρονικά και απομνημονεύματα της τελευταίας τριετίας του Αγώνα επισημαίνονται ακόμα πληροφορίες, περιγραφές και άγνωστα στοιχεία για τον εξοντωτικό κατατρεγμό των αμάχων από τους Άραβες εισβολείς, για τις σκλαβαγορές του Μεσολογγίου και της Μεθώνης, για τον λιμό του 1827 - 1828 που αποδεκάτισε τον πληθυσμό, για τους πρωταγωνιστές του Αγώνα, τις τους λαϊκούς ηγέτες και τον Καποδίστρια, για τις αθλιότητες του δημόσιου βίου, για τις πολεμικές συνήθειες και την καθημερινή ζωή....