Ποιες συνθήκες έκαναν τον άνθρωπο να δεχτεί την ιστορικότητά του; Ποιες ανάγκες οδήγησαν τη σκέψη του στην απόφαση να γράψει ιστορία και να διαφυλάξει το παρελθόν ως άξιο ενδιαφέροντος και αναδιήγησης; Η κύρια γραμμή, πάνω στην οποία ο συγγραφέας επιχειρεί να αρθρώσει μια απάντηση, προσανατολίζεται στην ανάδειξη της ουσιαστικής συνάφειας ανάμεσα στον ιστορικό και τον πολιτικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης: ο άνθρωπος πήρε την απόφαση να γράψει ιστορία τη στιγμή που συνέλαβε την πολιτική διάσταση του πεπρωμένου του, τη στιγμή δηλαδή που συνειδητοποίησε ότι υφίσταται ως υποκείμενο, ως ύπαρξη χρονικά καθοριζόμενη, εγκόσμια ή επίγεια, στα πλαίσια μιας κοινότητας....
Τα χάλκινα αγάλματα του Ριάτσε, οι μετόπες από τον Παρθενώνα ή από το ναό της Αφαίας στην Αίγινα, η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης και πάμπολλα άλλα έργα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, που κοσμούν σήμερα ξένα μουσεία, μαρτυρούν την επιθυμία όλων των μεγάλων εθνών της Δύσης να μεταφέρουν την Ελλάδα κοντά τους....
Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες ταξίδευαν μεγάλες αποστάσεις για να πάνε σε συγκεκριμένους ιερούς χώρους για να προσκυνήσουν, όταν κάθε πόλις-κράτος της Ελλάδας είχε τους δικούς της μεγάλους ναούς; Ενώ η αρχαία ελληνική θρησκεία έχει αναπτυχθεί ως θέμα από πολλούς λογίους και ειδικούς, ωστόσο δεν έχει ως τώρα δοθεί καμιά σημασία στο θρησκευτικό φαινόμενο της αθρόας προσέλευσης πιστών από όλα τα μέρη της Ελλάδας σε συγκεκριμένους ιερούς χώρους, όπως η Ελευσίνα, η Ολυμπία, η Δωδώνη, οι Δελφοί, η Επίδαυρος, τα Δίδυμα, η Έφεσος....
Από τον προφήτη Άμως μέχρι τον Μπωντλαίρ, από την θρησκευτική εσχατολογία μέχρι την μοντέρνα τέχνη, ο Παπαϊωάννου σε ένα από τα κορυφαία του έργα εικονογραφεί την «περιπέτεια του Πνεύματος», το «θρίαμβο» της ιστορίας απέναντι στη φύση, του πράττειν απέναντι στο είναι.