Τα "Λόγια της πλώρης" είναι η τελευταία συλλογή της ηθογραφικής περιόδου, που περιλαμβάνει 20 διηγήματα, δημοσιευμένα προηγουμένως τα περισσότερα στο περιοδικό "Εστία" από το 1893 και πέρα, στα οποία με την παρούσα έκδοση προστίθενται και άλλα τρία θαλασσινά του, παρμένα τα δύο από άλλες συλλογές - "Πάσχα στα πέλαγα" και "Διαβόλοι στο γιαλό" - και το ένα από το περιοδικό "Το τιμόνι"....
Ο κατεξοχήν "στεριανός" Αντρέας Καρκαβίτσας, αφού όργωσε όλη την Ελλάδα, μελέτησε και κατέγραψε τα ήθη και τα έθιμά της με πίστη και συνέπεια - θέλγεται, μαγεύεται κυριολεκτικά από τα μυστικά της θάλασσας και των ανθρώπων της, ταυτίζεται μαζί τους, συνδέεται μα τα βιώματα, τις προλήψεις τους, τις παραδόσεις τους, τη σκληρή ζωή και τις αγωνίες τους, γίνεται ο ίδιος "θαλασσινός" και φτάνει στην κορύφωση της πεζογραφικής του δημιουργίας, υπερβαίνοντας την περιγραφικότητα και τη στατική ηθογραφική καταγραφή, πάντα σε μια γλώσσα ρωμαλέα, σχεδόν επική....
Ο Κώστας Τζιρίτης ή Τζιριτόκωστας, κατά τη συνήθεια που έχουν στη Ρούμελη να σμίγουν το επίθετο με τ όνομα, ήταν από τόπο που συμμαζώνει στα στενά του σύνορα όλη την ασυμμάζευτην ιστορία της ελληνικής ζητιανιάς....
Με τον "Αρχαιολόγο" ο Καρκαβίτσας παίρνει θέση και στο περιβόητο γλωσσικό ζήτημα -έχουν προηγηθεί τα "Ευαγγελικά" και τα "Ορεστειακά", 1901 και 1903 αντιστοίχως, με νεκρούς και τραυματίες και στις δύο περιπτώσεις-, υπερασπιζόμενος τη δημοτική και θυμίζοντας, σε πολλά σημεία, τις θέσεις του Ψυχάρη στο "Ταξίδι μου" (1888)....
Στα μέσα του 19ου αιώνα δύο τάσεις κυριαρχούσαν στο νεαρό ακόμα ελληνικό βασίλειο: η πρώτη υποστήριζε ότι έπρεπε να στηριχτούμε στο ένδοξο παρελθόν με την ελπίδα ότι οι ξένοι θα πρόσφεραν τα πάντα στη χώρα μας θαμπωμένοι από την αρχαία δόξα, ενώ η δεύτερη πίστευε ότι έπρεπε πρώτα να πατήσουμε γερά στα πόδια μας, να γίνουμε κράτος και στη συνέχεια να προβάλουμε τα επιτεύγματα των θεϊκών προγόνων μας, ώστε να πετύχουμε την παγκόσμια αναγνώριση....